🧭 Giriş: Velayet Sadece Çocuğu Kim Alacak Meselesi midir?

Boşanma sürecinde en hassas ve duygusal başlıklardan biri velayet meselesidir. Ancak velayet, sadece “çocuğu kim alacak?” sorusunun cevabı değildir; çocuğun geleceği, eğitimi, sağlığı, psikolojisi ve yaşam koşullarının güvence altına alınmasıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre temel amaç, çocuğun “üstün yararıdır”.

Bu yazıda velayet davası nedir, kimler açabilir, mahkemeler hangi kriterleri dikkate alır ve süreç nasıl işler, detaylıca açıklıyoruz.

📚 Velayet Nedir?

Velayet, çocuk üzerinde anne ve babanın sahip olduğu hak ve yükümlülüklerin bütünüdür. Bu haklar şunları kapsar:

• Çocuğun eğitimi
• Sağlık hizmetleri
• Barınma ve beslenme düzeni
• Dinî ve ahlaki eğitim
• Temsil yetkisi (resmî işlemlerde)
• Malvarlığının yönetimi

🧒 Velayet Kimde Olur?

• Evli çiftlerde: Ortak velayet esastır.
• Boşanmış çiftlerde: Mahkeme velayeti bir ebeveyne verir.
• Evli olmayan çiftlerde: Doğumda annenin velayeti vardır. Baba tanıma yoluyla hukuki bağ kurar ama velayet anneye aittir.
• Çocuk 18 yaşına kadar velayet altında kalır.

⚖️ Velayet Davası Nedir?

Velayet davası, çocuğun menfaatine uygun olarak velayet hakkının bir ebeveyne verilmesi veya değiştirilmesi amacıyla açılan davadır. Bu dava iki şekilde gündeme gelir:

1. Boşanma Davası Sırasında (İlk Karar)

• Taraflardan biri velayet talebinde bulunur.
• Mahkeme çocuğun üstün yararını gözeterek karar verir.

2. Boşanma Sonrası (Değişiklik Davası)

• Velayeti alan ebeveyn yükümlülüklerini ihmal ederse veya çocuğun durumu değişirse, diğer ebeveyn velayetin kendisine verilmesini isteyebilir.

📌 Hangi Kriterler Dikkate Alınır?

🔍 1. Çocuğun Üstün Yararı

• Tüm kararların merkezinde bu kavram yer alır.
• Maddi-manevi, eğitimsel ve psikolojik gelişim dikkate alınır.

🏡 2. Ebeveynin Yaşam Koşulları

• Gelir durumu
• Barınma şartları
• Çalışma düzeni
• Çocuğa ayırabileceği zaman

👩‍👦 3. Ebeveyn-Çocuk İlişkisi

• Çocuğun kiminle daha güçlü bir duygusal bağ kurduğu
• Kiminle yaşarken daha huzurlu olduğu

🧠 4. Çocuğun Görüşü

• 8 yaş üstü çocukların görüşü dikkate alınır.
• Mahkeme psikolog eşliğinde çocuğun beyanını alabilir.

📂 5. Önceki Davranışlar ve Kusurlar

• Şiddet, bağımlılık, ihmal, kötü yaşam tarzı
• Mahkeme geçmiş davranışları da değerlendirir.

🧾 Velayet Davası Nasıl Açılır?

1. Yetkili Mahkeme:

• Aile Mahkemesi
• Davacının ya da çocuğun yerleşim yeri mahkemesi

2. Dava Dilekçesi Hazırlanır:

• Velayet neden istenir?
• Mevcut ebeveyn çocuğu ihmal ediyor mu?
• Deliller ve tanıklar sunulur.

3. Sosyal İnceleme Raporu

• Mahkeme, sosyal hizmet uzmanı görevlendirir.
• Taraflar ve çocuk evlerinde ziyaret edilir.
• Rapor, çocuğun yaşadığı ortamı ve psikolojisini inceler.

4. Çocuğun Görüşü Alınır

• Psikolog veya pedagog eşliğinde ifade alınır.

5. Mahkeme Karar Verir

• Tüm veriler ışığında, çocuğun üstün yararı gözetilerek karar verilir.

💼 Velayetin Değiştirilmesi Ne Zaman Mümkündür?

Velayet kararı kesinleşmiş olsa bile bazı durumlarda değiştirilebilir. Bu tür davalar, velayetin değiştirilmesi davası olarak açılır.

Değişiklik Gerekçeleri:

📌 Mahkeme yine sosyal hizmet raporu, okul durumu, çocuğun psikolojisi gibi çok yönlü delilleri değerlendirir.

👨‍⚖️ Ortak Velayet Mümkün mü?

Evet, ortak velayet Türkiye’de artık mümkündür. Özellikle taraflar anlaşmalı boşanıyorsa ve birlikte çocuk yararına kararlar alabiliyorlarsa, mahkeme ortak velayete karar verebilir.

Ancak uygulamada hâlâ ağırlıklı olarak velayet bir ebeveyne verilir; diğerine kişisel ilişki kurma hakkı tanınır.

⌛ Görüş (Kişisel İlişki) Hakkı Nedir?

Velayeti alamayan ebeveynin çocukla belli zamanlarda görüşme hakkıdır. Genellikle şu şekilde düzenlenir:

• Her ayın 1. ve 3. haftası hafta sonları
• Resmî bayramlarda dönüşümlü
• Yaz tatillerinde 1 ay süreyle

Görüş hakkı, velayet hakkı gibi değildir; çocukla temas kurma hakkıdır.

✅ Sonuç: Velayet Kararı Sadece Hukuki Değil, Vicdani Bir Sorumluluktur

Velayet davaları sadece bir hukuki mesele değil, çocuğun hayatına yön veren kararların verildiği çok boyutlu süreçlerdir. Bu süreçte hem ebeveynler hem de mahkeme, çocuğun psikolojisini ve geleceğini düşünerek karar vermelidir. Bu nedenle:

• İyi hazırlanmış bir dava dosyası
• Doğru deliller ve tanıklar
• Uzman bir avukat desteği

çok büyük önem taşır. Her velayet davası, kendi içinde özel ve hassas bir dengede değerlendirilmelidir.