⚠️İş Kazalarında Sorumluluk ve Tazminat Hakkı-İşçi ve İşveren Açısından Detaylı Rehber

Her yıl binlerce çalışan çeşitli nedenlerle iş kazası geçirmektedir. İş kazaları yalnızca fiziksel değil, ekonomik ve hukuki sonuçlar da doğurur. Kazanın ardından hem işçinin hem işverenin hak ve yükümlülükleri başlar.

Bu yazımızda, iş kazasının tanımı, işverenin sorumluluğu, tazminat süreci, SGK’nın rolü, dava açma süresi ve dikkat edilmesi gereken hususları detaylıca anlatıyoruz.

🛠️ 1. İş Kazası Nedir?

İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre:

“Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işin yürütümü nedeniyle meydana gelen ve sigortalıyı bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.”

Bu tanım oldukça geniştir. Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için:

Sigortalı çalışanın kazaya uğraması
Kazanın iş yerinde ya da iş ile ilgili bir yerde olması
Kazanın, işin yürütülmesi sırasında meydana gelmesi

şartları aranır.

🧱 2. İş Kazası Nerelerde Geçerli Sayılır?

İş kazası sadece işyerinde değil, şu durumlarda da geçerli kabul edilir:

İşveren tarafından yürütülen iş sırasında
İşyerine bağlı bir taşıma aracında
Görevle gönderildiği dış bir yerde
Emziren kadın işçilerin süt izni sırasında
Dinlenme ve yemek molasında bile (bazı durumlarda)

📌 Örnek: Fabrika kantininde kayıp düşen bir işçi veya firmanın görevlendirmesiyle müşteri ziyareti yapan çalışanın kaza geçirmesi iş kazası sayılabilir.

⚖️ 3. İşverenin Sorumluluğu

İşverenin en temel yükümlülüğü, çalışanını korumaktır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca işverenin şu sorumlulukları vardır:

Risk analizi yapmak
Gerekli koruyucu ekipmanları sağlamak
İş güvenliği eğitimi vermek
Tehlikeleri önceden belirleyip önlem almak
Denetim ve gözetim yapmak

Eğer işveren bu yükümlülükleri yerine getirmemişse ve bu nedenle kaza olmuşsa, kusurlu sayılır ve tazminat sorumluluğu doğar.

📝 4. SGK Bildirimi ve Süreç

İşverenin kazadan sonra 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirim yapması gerekir.

SGK bildirimi sonrası:

Kurum müfettişleri inceleme yapar
Kazanın iş kazası olup olmadığına karar verir
Geçici iş göremezlik ödeneği bağlanır
Kalıcı maluliyet varsa malullük aylığı bağlanabilir

Ancak SGK sadece sosyal güvenlik yardımları sağlar. Maddi ve manevi tazminat talepleri için ayrıca hukuk davası açmak gerekir.

💰 5. Tazminat Türleri

İş kazası sonrası işçinin ya da yakınlarının isteyebileceği tazminatlar:

💸 a) Maddi Tazminat

Tedavi giderleri
Kazanç kaybı (geçici veya kalıcı)
Bakıcı giderleri
Maluliyet oranına göre gelir kaybı

🧠 b) Manevi Tazminat

Acı, elem, ızdırap karşılığı talep edilir
Özellikle ağır bedensel zararlarda ve kalıcı hasarlarda daha yüksek tutarda verilir

👪 c) Ölümlü Kazalarda Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

Eş, çocuk, anne-baba gibi yakınlar açabilir
Ölenin sağlayacağı maddi desteğin hesaplanması ile belirlenir

⏱️ 6. Dava Açma Süresi (Zamanaşımı)

İş kazasına ilişkin tazminat davası için:

İş Mahkemesi’nde açılır
Zamanaşımı süresi: 10 yıl (kazadan itibaren)
Ölümlü kazalarda destekten yoksun kalma davası da aynı sürede açılır

📌 Ceza davası da açılmışsa (örneğin taksirle yaralama), zamanaşımı ceza davasına göre uzayabilir.

🧮 7. Tazminat Miktarı Nasıl Hesaplanır?

Tazminat miktarı şu unsurlara göre belirlenir:

İşçinin yaşı ve maaşı
Maluliyet oranı
Geçici / kalıcı iş göremezlik süresi
Kazadaki tarafların kusur oranı
SGK tarafından yapılan ödemeler (mahkemece düşülür)

Örnek:
25 yaşında, asgari ücretli bir çalışan, %30 oranında meslekte kazanma gücünü kaybettiğinde 100.000 TL – 300.000 TL arasında maddi tazminat alabilir.

📌 8. Kusur Oranı Çok Önemlidir

Mahkemeler kazadaki kusur durumunu inceler.

İşveren %100 kusurluysa, tazminat tam çıkar.
İşçi kendi dikkatsizliğinden dolayı kusurluysa, tazminat buna göre düşer.
SGK’nın bağladığı gelir, hesaplanan tazminattan düşülür.

✅ SONUÇ

İş kazaları sonrası hem sağlık açısından hem de ekonomik olarak ciddi sonuçlar doğabilir. Bu süreçte hem işverenin yükümlülükleri hem de işçinin hakları vardır.

Tazminat alınabilmesi için: