Rekabet, ticaretin doğasında vardır. Ancak işverenler için bu durum bir tehdit hâline gelebilir. Özellikle önemli ticari bilgilere erişimi olan çalışanların, işten ayrıldıktan sonra aynı sektörde faaliyet göstermesi şirketin çıkarlarını zedeleyebilir. İşte bu noktada rekabet yasağı sözleşmeleri devreye girer.

Bu yazıda, rekabet yasağının ne olduğunu, hangi şartlarda geçerli sayıldığını, ne kadar süreyle uygulanabileceğini ve ihlal durumunda doğabilecek hukuki sonuçları adım adım anlatıyoruz.

📍 1. Rekabet Yasağı Nedir?

Rekabet yasağı, genellikle işveren ile çalışan (veya taraflar arası sözleşmesel ilişki) arasında yapılan, taraflardan birinin belirli bir süre ve alanda aynı sektörde faaliyet göstermesini engelleyen bir düzenlemedir.

📌 En çok şu alanlarda görülür:

• İş sözleşmeleri (özellikle satış-pazarlama, yazılım, Ar-Ge gibi hassas departmanlar)
• Franchise sözleşmeleri
• Ortaklık sözleşmeleri
• Ticari temsilci ve vekil ilişkilerinde

⚖️ 2. Hukuki Dayanak: Türk Borçlar Kanunu (TBK) md. 444-447

TBK 444. maddeye göre:

“İşçinin, işverene ait üretim sırlarını veya müşteri çevresine ilişkin bilgileri kullanarak işverene zarar vermesi ihtimali varsa, işveren bu işçiye rekabet yasağı koyabilir.”

Bu yasağın geçerli sayılabilmesi için bazı şartlar vardır.

✅ 3. Geçerlilik Şartları

Bir rekabet yasağı maddesi, ancak şu şartlar gerçekleştiğinde geçerli olur:

🟨 a) Yazılı Olmalıdır

Sözlü olarak yapılan anlaşmalar geçerli değildir. İş sözleşmesinde açıkça yer almalı veya ayrı bir protokol ile düzenlenmelidir.

🟨 b) Belirli Süreli Olmalıdır

Süre belirlenmemişse geçersiz sayılır. Azami süre iş kanununa göre 2 yıldır.

🟨 c) Coğrafi Sınırlandırma İçermelidir

Yasak, tüm Türkiye veya dünya çapında olamaz. Örneğin: “İstanbul ili sınırları içinde”, “Marmara Bölgesi” gibi sınırlandırmalar gerekir.

🟨 d) Sektörel Sınırlandırma Gerekir

Tüm mesleki faaliyetleri kapsayan genel yasaklar geçersizdir. Örneğin: “Yazılım sektöründe çalışamaz” gibi belirli ve ölçülü olmalıdır.

🟨 e) İşverene Özgü Bilgilere Erişim Gerekir

İşçinin pozisyonu gereği müşteri bilgisi, ticari sır veya teknik know-how’a erişimi yoksa bu yasak geçersiz olur.

🧾 4. Rekabet Yasağının Süresi Ne Olmalıdır?

Azami süre: 2 yıl.
Ancak uygulamada 6 ay ile 1 yıl arası en çok kabul gören süredir. 2 yılı aşan maddeler çoğu zaman mahkemelerce “aşırı sınırlayıcı” bulunur ve geçersiz sayılır.

💸 5. Rekabet Yasağı İhlal Edilirse Ne Olur?

İhlal halinde işveren şu haklara sahip olabilir:

✅ a) Tazminat Talebi

İşveren, uğradığı zararın karşılanmasını talep edebilir. Zararı ispat etmesi gerekir.

✅ b) Cezai Şart (Varsa)

Sözleşmede cezai şart varsa (örneğin: “İhlal hâlinde 100.000 TL ödenir”), bu doğrudan uygulanabilir.

✅ c) Faaliyetin Durdurulması

İşveren, mahkemeden ihtiyati tedbir talep ederek çalışanın benzer sektördeki faaliyetini durdurabilir.

🤝 6. Rekabet Yasağı Karşılığında Bedel Ödenmesi Gerekir mi?

Zorunlu değil, ancak uygulamada makul bir bedel ödenmesi, yasağın geçerliliğini artırır.
Bu bedel, genellikle çalışanın maaşının %10-20’si oranında aylık olarak belirlenir ve “rekabet tazminatı” adıyla ödenebilir.

📌 Not: Bedel ödenmemişse bile yasak tamamen geçersiz olmaz; ancak hâkim sınırlamayı yeniden değerlendirebilir.

⚠️ 7. Ne Tür Yasağa Mahkemeler Geçit Vermez?

• Süresi belirtilmemiş yasaklar
• “Türkiye genelinde hiçbir şirkette çalışamaz” gibi geniş yasaklar
• “Her sektörde çalışamaz” gibi belirsiz maddeler
• Basit görevdeki çalışanlara uygulanmak istenen rekabet yasağı

Bu tür düzenlemeler, çalışma özgürlüğünü ihlal ettiği gerekçesiyle geçersiz sayılır.

🏛️ 8. Rekabet Yasağı Davaları Nasıl Yürütülür?

Rekabet yasağına aykırılık hâlinde genellikle:

1. Tespit davası açılır (yasak ihlali var mı?)
2. Tazminat davası açılır
3. Tedbir kararı istenir (faaliyetin durdurulması için)
4. Cezai şart talep edilir (varsa)

📌 Yetkili mahkeme: İş Mahkemesi veya Asliye Ticaret Mahkemesi (taraflara göre değişir)

✅ SONUÇ

Rekabet yasağı, işverenin ticari sırlarını koruyan, çalışanın ise özgürlüğünü sınırlayan hassas bir denge unsurudur. Bu nedenle sözleşme hazırlanırken ölçülü, açık, süreli ve yazılı bir düzenleme yapılmalı; aksi hâlde yasak geçersiz olur.

Profesyonel destek alınarak hazırlanan sözleşmeler, hem şirketi korur hem de çalışanla olası bir ihtilafı önler.