Günümüz teknolojisinin yargı süreçlerine entegrasyonu, yargılamanın daha hızlı ve etkili yürütülmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda ülkemizde Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) devreye sokulmuş ve ceza muhakemesi pratiğinde önemli bir yere sahip olmuştur.
Ancak, SEGBİS’in kullanımı, sanığın duruşmada bizzat hazır bulunma hakkı ile doğrudan ilişkili olduğundan, bazı hukuki tartışmaları da beraberinde getirmiştir. 🔍

Bu makalede, SEGBİS’in tanımı, kullanımı, itiraz imkânı ve duruşmada fiziken bulunma hakkının kapsamı detaylı şekilde ele alınacaktır. 👇

1. SEGBİS Nedir? 🎥

SEGBİS (Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi), adalet hizmetlerinde sesli ve görüntülü iletişim teknolojileri kullanılarak;

• Sanıkların,
• Tanıkların,
• Mağdurların,
• Uzmanların
  mahkemeye fiziki olarak getirilmeden beyanlarının alınmasına imkân sağlayan bir sistemdir.

🔹 Özellikle uzak mesafelerdeki kişilerin yargılama süreçlerine katılımı kolaylaştırılır.
🔹 Güvenlik, maliyet ve zaman açısından büyük avantaj sağlar.

SEGBİS’in hukuki dayanağı:

• Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m. 196
• 5271 sayılı CMK’nın ek düzenlemeleri
• Ayrıca ilgili yönetmelikler ve genelgelerle uygulama esasları belirlenmiştir.

2. SEGBİS Hangi Hallerde Kullanılır? 📑

SEGBİS kullanımı, bazı şartların varlığına bağlıdır.
🔹 Özellikle sanığın veya diğer ilgililerin fiziki olarak mahkemeye getirilmesinin zor veya tehlikeli olduğu durumlarda tercih edilir.

Başlıca kullanım halleri şunlardır:

• Sanığın sağlık durumu nedeniyle mahkemeye gelememesi 🏥
• Sanığın başka bir şehirde veya ceza infaz kurumunda bulunması 🚔
• Tanıkların güvenlik gerekçeleriyle mahkemeye bizzat gelmesinin sakıncalı olması 🛡️
• Yargılamanın hızlı bir şekilde sonuçlandırılmasının hedeflenmesi ⏱️

Önemli: SEGBİS kullanımı bir zorunluluk değil, mahkemenin takdirine bağlıdır. Ancak bu takdir hakkı kullanılırken, tarafların temel hakları gözetilmelidir.

3. SEGBİS’e İtiraz Hakkı 🚫📜

Sanık, tanık veya müdafi, SEGBİS aracılığıyla duruşmaya katılmasına itiraz edebilir.
Çünkü duruşmada bizzat hazır bulunma hakkı bir temel insan hakkıdır (Anayasa m. 36 ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m. 6).

🔴 İtiraz hakkı nasıl kullanılır?

• İtiraz, SEGBİS bağlantısından önce veya bağlantı sırasında sözlü veya yazılı olarak yapılabilir.
• Mahkeme, bu itirazı değerlendirir ve karar verir.
• Haklı bir neden varsa mahkeme, sanığın bizzat duruşma salonunda hazır edilmesine karar verir.

Yargıtay Kararları da sanığın mahkeme salonunda bulunma hakkının önemini sürekli vurgulamaktadır.
Özellikle ağır ceza yargılamalarında SEGBİS kullanılmasına keyfi şekilde karar verilmesi, hak ihlali doğurabilir. ⚖️

4. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı 👨‍⚖️🧑‍⚖️

4.1. Hukuki Dayanak

Anayasa m. 36 ve AİHS m. 6 düzenlemeleri gereği, herkes adil yargılanma hakkına sahiptir.
Bu kapsamda, sanık duruşmada bizzat hazır bulunma hakkına sahiptir.

4.2. Hakkın İçeriği

• Sanık, kendisine yöneltilen suçlamayı doğrudan hâkim huzurunda öğrenme hakkına sahiptir.
• Kendisini savunma ve delillere itiraz etme imkânı sağlanmalıdır.
• Mahkeme ile doğrudan iletişim kurabilmelidir (jest, mimik, beden dili gibi unsurların yargılamaya etkisi önemlidir).

💬 Kısaca: Sanığın sadece sesini veya görüntüsünü iletmek yeterli değildir; bedensel varlığı da yargılamanın bütünlüğü açısından değerlidir.

4.3. Hakkın Sınırlandırılması

• Suçun niteliği, güvenlik gerekçeleri, kaçma riski gibi nedenlerle bazı sınırlamalar getirilebilir.
• Ancak sınırlama istisnai olmalı, genel bir kural haline getirilmemelidir.

5. SEGBİS Kullanımı ile İlgili Tartışmalar ve Yargı Kararları ⚖️

🔹 Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararlarına göre,
sanığın SEGBİS ile duruşmaya katılmasına karar verilmişse ve sanık buna açıkça itiraz etmişse, mahkeme bu itirazı ciddi şekilde değerlendirmelidir.

🔹 Hatalı SEGBİS kullanımı halinde, mahkeme kararı bozulabilir veya hak ihlali kararı verilebilir.

🔹 Özellikle ceza yargılamasının temel ilkelerinden olan yüz yüzelik ve adil yargılanma hakkı gözetilmeden yapılan SEGBİS uygulamaları, mahkemelerin kararlarını sakatlar.

6. Sonuç 📚

SEGBİS, teknolojinin yargı süreçlerine önemli bir katkısıdır. 🎥
Ancak duruşmada hazır bulunma hakkı, ceza muhakemesinin temel taşlarından biridir. ⚖️

Bu nedenle:

✅ SEGBİS kullanılmadan önce sanığın onayı alınmalı,
✅ İtiraz hakkı etkin şekilde kullanılabilmeli,
✅ Mahkemeler, her somut olayda durumu ayrı ayrı değerlendirmeli,
✅ SEGBİS uygulaması adil yargılanma hakkını zedelememelidir.

Sanığın adil ve yüz yüze yargılanma hakkı, SEGBİS kullanımının kolaylığına feda edilmemelidir. 🛡️