GİRİŞ

Borç ilişkilerinde, borçlu borcunu zamanında ifa etmezse ya da temerrüde düşerse, alacaklı yalnızca temerrüt faizi talep etmekle yetinmez. Eğer bu gecikmeden dolayı temerrüt faizinin karşılayamadığı gerçek bir zarar doğmuşsa, alacaklı bu zararını da talep edebilir. İşte bu tür zarar “munzam zarar” olarak adlandırılır.

Munzam zarar, Türk hukuk sisteminde çoğu zaman göz ardı edilen, ancak doğru ispatlandığında önemli tazminatlar elde edilebilen bir alandır. Özellikle yüksek meblağlı ticari alacaklarda, banka kredisiyle finanse edilen projelerde veya uzun vadeli iş ilişkilerinde munzam zarar talepleri uygulamada önemli bir yer tutar.

Bu makalede, munzam zarar nedir, nasıl ispatlanır, hangi şartlarda talep edilebilir, faizle ilişkisi nedir ve Yargıtay uygulaması nasıldır? gibi sorular yanıtlanacaktır.

1. MUNZAM ZARAR NEDİR?

Tanım:

Munzam zarar, borçlunun temerrüdü (gecikmesi) nedeniyle alacaklının uğradığı ve temerrüt faiziyle karşılanamayan gerçek zarar anlamına gelir.

📌 Diğer bir ifadeyle:

“Alacaklının, alacağını zamanında tahsil edememesi nedeniyle uğradığı ve faiz dışında kalan ek zarar.”

Hukuki Dayanak:

  • Türk Borçlar Kanunu m. 122 (eski BK m. 105): “Temerrüt faizi ödenmiş olsa bile, alacaklı daha fazla bir zarar uğradığını ispat ederse, bu zararın da giderilmesini isteyebilir.”

2. MUNZAM ZARARIN ŞARTLARI

Munzam zarar talep edilebilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmiş olması gerekir:

ŞartAçıklama
1. Geçerli bir borç ilişkisiBorçlunun alacaklıya karşı bir borcu olmalı
2. Temerrüt haliBorçlu borcunu süresinde ifa etmemiş olmalı
3. Fiili zararAlacaklı, gecikmeden dolayı gerçek bir zarara uğramış olmalı
4. Zarar ile temerrüt arasında illiyet bağıZarar doğrudan temerrütten kaynaklanmalı
5. Zarar, faizle karşılanamaz olmalıZarar, yalnızca temerrüt faizi ile giderilemeyecek düzeyde olmalı

3. MUNZAM ZARAR – TEMERRÜT FAİZİ AYRIMI

  • Temerrüt faizi, kanunen belirlenmiş standart bir zarar karşılığıdır.
  • Munzam zarar ise özel ve fiili bir zarar olup ayrıca ispatlanmalıdır.

📌 Yargıtay’ın yerleşik içtihadı şudur:

“Munzam zararın istenebilmesi için, borçlu temerrüde düşmeli ve alacaklı faiz dışında bir zarara uğradığını somut olarak ispatlamalıdır.”

4. NASIL İSPATLANIR?

Munzam zarar, mahkemeye sunulacak belgelerle ve finansal kayıtlarla ispatlanmalıdır. Genel ifadeler, varsayımlar veya soyut beyanlar kabul edilmez.

İspat Araçları:

  • Banka kredi sözleşmeleri
  • Kredi kullanım belgeleri ve faiz oranları
  • Kredi geri ödeme planları
  • Muhasebe kayıtları
  • Bağımsız denetim raporları
  • Faturalar, gider belgeleri
  • Yazılı sözleşmeler
  • Yazışmalar ve resmi bildirimler

📌 Önemli: Zararın, temerrüt tarihinden sonra oluşmuş olması ve gerçekten faizle karşılanamıyor olması gerekir.

5. UYGULAMADAN ÖRNEKLER

Örnek 1: Ticari Alacak – Krediyle Fonlama

Bir müteahhit, projeyi tamamlayabilmek için işveren idareden alacaklı olduğu 1 milyon TL’yi zamanında tahsil edemez. Bunun yerine, %45 faizle banka kredisi kullanmak zorunda kalır. Bu durumda:

  • Devletin (veya işverenin) ödemediği borç nedeniyle yüklenici banka kredisiyle ek maliyete katlanmıştır.
  • Devlet, geciken ödeme için %9 yasal temerrüt faizi ödemeye razı olabilir. Ancak yüklenicinin zararı %45 oranında kredi faizidir.
  • Aradaki fark, munzam zarar olarak talep edilebilir.

Örnek 2: Yatırım Gecikmesi

Bir yatırımcı, büyük bir ticari gayrimenkul alımı için gerekli finansmanı nakit beklenen bir alacaktan sağlayacaktır. Alacak zamanında tahsil edilemediğinden fırsat kaçırılır. Bu fırsat kaybının, kar getirecek bir yatırım fırsatının kaçması olduğu ispatlanırsa, kar kaybı da munzam zarar olarak talep edilebilir.

6. YARGITAY UYGULAMASI

Yargıtay, munzam zararın ispatı konusunda oldukça katı bir yaklaşım sergilemektedir.

  • İspatlanamayan, yalnızca iddia edilen zarar talepleri reddedilir.
  • Sözleşmede “zarar doğarsa ayrıca talep edilir” hükmü bulunsa bile, somut ispat zorunludur.
  • Faiz ile zarar arasında açık fark bulunmalıdır.

📌 Yargıtay 15. HD, 2021/1845 E., 2021/3692 K. sayılı karar:

“Alacaklının temerrüde düşen borçlu aleyhine faiz dışında ayrıca munzam zarar talep edebilmesi için, bu zararını açık ve somut şekilde ispatlaması gerekir. Kredi kullanıldığı ve yüksek faiz ödendiği, belgeleriyle ortaya konmalıdır.”

7. MUNZAM ZARAR TALEBİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

✅ Temerrüt tarihi net olmalı (ihtar veya sözleşmeye göre)
✅ Zarar somut, belgelenmiş ve doğrudan temerrütten kaynaklı olmalı
✅ Zararın yalnızca faizle karşılanamayacağı açıkça ortaya konmalı
✅ Talepler mahkemeye hesap dökümü ve dayanak belgelerle sunulmalı
✅ Gerekiyorsa bilirkişi incelemesi talep edilmeli

8. SONUÇ

Munzam zarar, alacaklının temerrüt nedeniyle uğradığı gerçek zararın, temerrüt faizi dışında kalan kısmını ifade eden önemli bir tazminat kalemidir. Ancak bu zarar, kanunen varsayılmaz; alacaklının ispat yükümlülüğü altındadır.

İyi hazırlanmış bir dava dilekçesi, zarar hesaplamalarını içeren belgeler, banka kredilerine ilişkin faiz oranları ve ödeme planları gibi delillerle desteklenirse, mahkeme nezdinde talep edilebilecek ciddi bir tazminat kalemi olabilir.

Özellikle yüksek meblağlı projelerde, inşaat-taahhüt işlerinde, mal teslimlerinin geciktiği durumlarda veya kamu ihalelerinde munzam zarar talebi, hakkaniyeti sağlamada etkili bir araçtır.